تکوین کیسه های ترشحی اسانس در اندام های رویشی و زایشی در حال نمو گیاه نارنج ‏‎(citrus aurantium l.)‎‏

در پژوهش حاضر تکوین تدریجی برگ و اندام های گل نارنج، همچنین چگونگی تشکیل کیسه های ترشحی اسانس دراین اندام ها و در پوست میوه مورد بررسی قرار گرفته است. ترکیبات تشکیل دهنده اسانس برگ، گل و پوست میوه نارنج نیز شناسایی گریدند. از دو تکنیک آماده سازی نمونه ها جهت بررسی مراحل تکوینی اندام های گل و برگ استفاده شد: تکنیک متداول هیستولوژیک (قالب گیری در پارافین) و تکنیک معمول میکروسکوپ الکترونی (قالب گیری در رزین). نتایج بدست آمده نشان داد که تکنیک معمول میکروسکوپ الکترونی در مطالعات بافت شناختی از کارآیی و دقت بسیار بالاتری برخوردار می باشد لذا این تکنیک جهت مطالعات بافت شناختی پیشنهاد می گردد. تغییرات تکوینی در 5 مرحله نموی برگ دنبال شدند. تشکیل روزانه و شکل گیری دستجات آوندی در مراحل اول نمو، تمایز بافت پارانشیم نردبانی و اسفنجی، شکل گیری فضای بین سلولی و تشکیل کیسه های ترشحی در مراحل بعدی، و توسعه سیستم آوندی در مراحل نهایی نمو برگ اتفاق افتاد. همپوشانی گلبرگ های نارنج، در مرحله غنچه، به علت وجود پاپیلا ‏‎(papilla)‎‏ در قسمت حاشیه ها بوده که به تدریج با پلاسمولیز پاپیلاها گلبرگ ها از هم جدا شدند. تغییرات اساسی تکوین پرچم در گل نارنج در دو فاز اساسی صورت گرفت: در طی فاز 1 سلول های مادر میکروسپور و سلول های لایه مغذیه شکل گرفته و در طی فاز 2 میکروسپورها از تتراد آزاد شده، ساختار درونی کیسه های گرده شکل گرفت. لایه تشخیص داده شد. تشکیل تخمک، شکل گیری پرزهای اپیدرمی و کیسه های شیرابه ای، افزایش ابعاد سلول ها و رشد بیشتر تخمدان، افزایش تعداد کیسه های ترشحی و تکوین بیشتر آنها از تغییرات اساسی برچه نارنج بودند که به ترتیب در طی نمو این اندام مشاهده شدند. کیسه های ترشحی اسانس در اولین مراحل نمو برگ، کاسبرگ، گلبرگ و تخمدان نارنج تشکیل شده و به موازات تکوین اندام نمو یافتند. غده های روغنی از نظر موقعیت، ساختار و همچنین ویژگی های سلول های ترشح کننده تفاوت هایی را در اندام های مختلف نارنج نشان دادند. اما تشکیل و تکوین آنها با الگوی مشابهی در همه اندام ها انجام شد. تکوین غده های ترشحی با تقسیم یک یا دو سلول سطحی شروع شده و تقسیمات تا تشکیل مجموعه ای از سلول ها ادامه می یابند پس از انجام تقسیمات منظم و پس از شکل گیری کامل غده، از هم پاشی سلول ها از مرکز شروع شده و ترشحات در حفره داخلی جمع می شدند. تشکیل غده های ترشح کننده اسانس در همه اندام های نارنج از نوع شیزولیزوژن ‏‎(schizolysigenous)‎‏ می باشد. با توجه به اختلاف در غلظت سیتوپلاسم سلول های تشکیل دهنده کیسه های ترشحی در طی تکوین آنها، به نظر می رسد نوع ترکیبات موجود در اسانس در یک اندام و درصد آنها با بلوغ اندام تغییر نماید. میزان اسانس در اندام های برگ، گل و پوست میوه نارنج نیز اندازه گیری شد و بیشترین میزان اسانس از پوست میوه بدست آمد. همچنین جهت شناسایی ترکیبات تشکیل دهنده اسانس در این اندام ها از دستگاه ‏‎gc/ms (gas chromatography-mass spectroscopy)‎‏ استفاده گردید. 13 ترکیب عمده در اسانس برگ و گل نارنج شناسایی شد و لینالول با غلظت 42/64 درصد و 41/44 درصد، به ترتیب در برگ و گل، بالاترین غلظت را داشت. در اسانس بدست آمده از پوست میوه دو ترکیب شناسایی گردید که لیمونین در این اسانس به میزان قابل توجه 28/94 درصد موجود بود.